Geofysisch Centrum te Dourbes

Archeomagnetisch netwerk voor de redding van cultureel erfgoed in Noord-Afrika (RAPSCA)

Het RAPSCA-project (Réseau en Archéomagnétisme pour la Sauvegarde du Patrimoine Culturel en Afrique du Nord) werd opgestart na een oproep tot het indienen van voorstellen door BELSPO in 2013 voor een internationaal netwerk van Federale Wetenschappelijke Instellingen (FSE's). Het project is gestart in juni 2014 en heeft als hoofddoel een netwerk op te richten voor de uitwisseling van informatie en expertise tussen België, via het Geofysisch Centrum van het KMI, en Noord-Afrika. Dit netwerk richt zich op archeomagnetisme, de toepassing ervan bij de bescherming van cultureel erfgoed en de creatie van een archeomagnetische databank voor Noord-Afrika.

Het mediterrane klimaat van Noord-Afrika heeft de ontwikkeling van de menselijke cultuur gedurende honderdduizenden jaren ondersteund. Recent archeologisch onderzoek op verschillende protohistorische, antieke en middeleeuwse vindplaatsen heeft ons begrip van de oude geschiedenis van deze landen aanzienlijk verrijkt. Dit onderzoek heeft een rijk archeologisch erfgoed blootgelegd, dat een vitale culturele erfenis vormt. Economische ontwikkelingen in landen als Marokko, met name megaprojecten in openbare werken en de bouw, vormen echter een bedreiging voor deze archeologische vindplaatsen, waardoor mogelijk onschatbaar cultureel erfgoed verloren gaat. Deze sites zijn van grote wetenschappelijke waarde, vooral om het magnetisch veld van de aarde te begrijpen.

Archeologische vindplaatsen bevatten vaak gebakken en verbrande structuren en materialen, zoals ovens, haarden, verbrande lagen en keramiek. Deze materialen registreerden tijdens het afkoelen de richting en intensiteit van het omringende aardmagnetisch veld. Hierdoor zijn ze van cruciaal belang voor het bestuderen van geomagnetische omstandigheden in het verleden.Marokko was het eerste land dat profiteerde van het RAPSCA-project. Er werd een samenwerkingsovereenkomst getekend tussen het KMI, het Institut National pour la Sauvegarde du Patrimoine Archéologique (INSAP) en de natuurkundeafdeling van de Faculteit Wetenschappen van de Mohammed V Universiteit in Rabat.

De activiteiten die werden voorgesteld in het formulier voor het indienen van een project werden uitgevoerd, met missies tussen België en Marokko. Tijdens deze missies werden vergaderingen gehouden en werden vertegenwoordigers van de partnerinstellingen het eens over de volgende activiteiten:

• Het opzetten van een archeomagnetisme netwerk voor het behoud van cultureel erfgoed in Noord-Afrika;
• Gezamenlijk onderzoek doen naar het magnetisme van rotsen en gebakken klei op archeologische vindplaatsen in Marokko;
• Uitwisselingen tussen onderzoekers op het gebied van archeologie en geofysica (milieumagnetisme en archeomagnetisme);
• Opleiding van studenten in archeomagnetisme en milieumagnetisme.

Financiering: nationale financiering door het Belgische wetenschapsbeleid BELSPO (2014 - 2018)